استان کردستان بخشی از سرزمینی است که تحت حاکمیت مادها قرار داشت. مرز تاریخی سرزمین هایی که بوسیله مادها اداره می شده، در شمال به «اوراتو» ، در غرب به «آشور» و در جنوب و جنوب غربی به ایلام و سومر منتهی می شد. قبل از تشکیل دولت مادها درایران چهار طایفه به نام های «هوریان»، «لولوبیان» اجداد طوایف لرها، «کامیاران» اجداد مادها و گوتیان زندگی می کردند. تاریخ اقوام کرد تا قبل از اسلام چندان روشن نیست. بر اساس اسناد و مدارک به جا مانده کردها از «طایفه گوتیان» بودند که بارها مورد تاخت و تاز آشوری ها قرار می گرفتند. این قوم بعدها با دولت ماد متحد می شوند و آشوریان را منقرض کردند. همچنین بر اساس متن نوشته کتیبه داریوش در تخت جمشید و بیستون: دولت ماد در سال ۵۵۰ ق. م، در قلمرو دولت هخامنشیان قرار داشته است در عصر سلجوقیان و به ویژه در عهد حکومت طغرل بیگ تمامی ناحیه کوهستانی غرب ایران یعنی کردستان، به عراق عجم نام گذاری شد و در منشوری از خلیفه عباسی، در سال ۴۳۷ هـ. ق، از طغرل بیگ سلجوقی به عنوان «ملوک العراقین» نام برده شده است. به نظر می رسد که در دوره ایلخانان مغول، کردستان جزو عراق عجم محسوب می شد. در کتاب «سفر جنگی گزنفون» به نام «کردوخوی» برای اقوام کرد اشاره شده است. این قوم در کوه ها و دره های میان عراق و ارمنستان و به خصوص در محلی که امروزه «زخو» نامیده می شود قرار دارد، ساکن بودند. هرچند تاریخ اقوام کرد در پیش از اسلام تاریک و مبهم است ولی در دوره پس از اسلام پیشینه ای روشن تر دارد. در اوایل قرن هفتم هجری، سلیمان شاه از ترکمانان ایوه بر آن حکومت کرده است. شرف الدین بدلیسی حدود کردستان را در روزگار صفوی و در کتاب «شرف نامه » خود با افزودن ولایت لرستان یک جا ذکر می کند و در شرف نامه سرزمین لرستان و قوم لر را با کردها یکی می شمارد. اعراب در تاریخ ۱۶ یا ۲۰ هـ. ق، قلعه‌ها و استحکامات کردها را تصرف کردند. در ۲۳ هـ.ق، که سپاه عرب در ایالت فارس مشغول فتوحات بود، کردهای فارس در دفاع از فسا و دارابجرد شرکت داشتند. فتح شهر زور و داراباذ‌ که از شهرهای کردنشین بودند، در سال ۲۲ هـ ق، صورت گرفت. ابوموسی اشعری در سال ۲۵ هـ. ق، کردها را سرکوب کرد. در سال ۳۸ هـ ق، کردهای ناحیه اهواز ،در قیام خریت ابن‌راشد برضد «امیرالمؤمنین علی‌(ع)» جانب خریت را گرفتند، اما پس از قتل «خریت» این قیام سرکوب و عده زیادی از آنان کشته شدند. در سال ۹۰ هـ. ق، کردهای منطقه فارس سر به شورش برداشتند و این شورش به‌وسیله حجاج ابن یوسف ثقفی سرکوب شد. در سال ۱۴۸ هـ.ق، کردهای موصل قیام کردند و منصور خلیفه عباسی، خالد برمکی را برای سرکوبی آنان به آنجا فرستاد و وی نیز شورش کردها را سرکوب کرد. در سال ۲۲۴ هـ. ق. یکی از پیشوایان کردهای اطراف موصل به نام جعفر ابن فهرجیس برضد خلیفه معتصم سر به شورش گذاشت خلیفه سردار معروف خود «آیتاخ» را به جنگ او فرستاد. در دوره حکومت صفویه قسمت وسیعی از کردستان آن روز تحت تسلط دولت ایران قرار داشت که شامل دامنه‌های شرقی کوه‌های زاگرس بود. با تشکیل سلسله زندیه، برای نخستین بار در تاریخ ایران سلسله‌ای کرد نژاد به سلطنت رسید به طوری که در اواخر حکومت زندیه، قسمتی از آذربایجان غربی به تصرف طایفه دنبلی که یکی از طوایف بزرگ کرد بودند، درآمد و شهر خوی را به عنوان مرکز حکومت و قدرت خود انتخاب کردند. در قرن نوزدهم میلادی بارها کردها در خاک عثمانی میل باطنی خود را برای رسیدن به استقلال و تشکیل دولتی کرد زبان ظاهر کردند. در سال ۱۸۷۸ میلادی، شیخ عبیدالله نقشبندی به فکر تاسیس کردستان مستقل تحت حمایت دولت عثمانی افتاد در پی این تصمیم، طرفداران وی در سال ۱۸۸۰ میلادی، اطراف ارومیه، ساوجبلاغ، مراغه و میاندوآب را به تصرف خود درآوردند که این خود باعث متحمل زحمات زیاد سپاهیان ایران برای به دست آوردن این منطقه شد. قاضی محمد همزمان با حضور قوای متفقین در سال ۱۹۴۶ میلادی در ایران و با حمایت دولت روسیه شوروی، جمهوری خلق کردستان را که مرکز آن مهاباد بود، تشکیل داد. پس از تخلیه کامل ایران از قوای متفقین و اعزام ارتش دولت مرکزی به نواحی آذربایجان و کردستان،‌ این شورش و جمهوری ناشی از آن نیز از هم متلاشی گردید. بنا به پیش نویس شماره ۱۲۷۵ در سال ۱۳۱۶/۹/۹، ایران به شش بخش تقسیم شده بود. استان ها غربی شامل شهرهای کردستان، کرمانشاه، لرستان، همدان، خوزستان و کهکیلویه بود. بالاخره در سال ۱۳۳۷ هـ. ش، با توجه به فرمان شورای وزرا، کردستان از پنجمین استان جدا شد و استان کردستان را تشکیل داد.

به استناد شواهد و مدارک مستند تاریخی، قوم کرد یکی از نژادهای آریایی هستند که در هزاره دوم قبل از میلاد از کناره های دریای خزر به سلسله کوه های زاگرس آمده و با غلبه بر قدرت آشوریان در نینوا، امپراطوری مادها را در قرن هفتم قبل از میلاد در ایران پایه گذاری کردند. این استان یکی از استان های کردنشین در غرب ایران است. اکثر ساکنان این استان، کرد زبان هستند که به لهجه های مختلف صحبت می کنند. گروهی از مردم شناسان بر این باورند که زبان کردی یکی از زبان های گروه هند و اروپایی و ایرانی است. زبان کردی در استان کردستان و همچنین در استان های ایلام، کرمانشاه، همدان، آذربایجان غربی و شمال خراسان و دیگر کشورها، لهجه های گوناگونی دارد اما مهم ترین و پر تکلم ترین این لهجه های کردی شامل دو شاخه «کرمانجی» و «سورانی» است، شاخه سورانی در استان کردستان لهجه رایج در ادبیات مکتوب است. به غیر از زبان کردی مردم برخی از بخش های کرانی شهرستان بیجار و بخش مرکزی شهرستان قروه به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می کنند. همچنین تکلم زبان لکی در بخش چهار دولی در شهرستان قروه نیز رواج دارد.

جامعه عشایری در ترکیب اجتماعی استان کردستان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. عشایر این استان از طوایق قدیمی کرد ایران هستند که بیشتر آنان در مناطق بانه سقز، مریوان، دیواندره، سنندج و اورامانات اسکان یافته و یا به صورت محدود و کوتاه کوچ می کنند و در اغلب مواقع به دامپروری می پردازند.

موقعیت کشاورزی :

قسمت اعظم استان بر روی رشته کوه زاگرس قرار گرفته و به همین دلیل به لحاظ اقلیمی دارای شرایط ویژه ای می باشد و اشکال مختلف اراضی شامل کوه های مرتفع ع دره های عمیق ، دشت های دامنه ای ، فلات ها و اراضی پست در این استان وجود دارد . اقلیم های خشک تا خشک سرد ردر استان با متوسط بارندگی 250 میلی متر (بیجار) تا اقلیم نیمه مرطوب معتدل در غرب استان با متوسط بارندگی حدود 800 میلی متر (مریوان) در استان یافت می شود . نواحی شرقی و مرکزی استان متاثر از آب و هوای برخی نواحی مرکزی ایران و مناطق غرب متاثر از آب و هوای مدیترانه ای است که حضور عناصر مدیترانه ای همراه با بارندگی مناسب مؤید این نظر است . به طوری که رایط مذکور سبب شده است که جنگل های بلوط در این منطقه حضور داشته ولی نواحی شرقی استان دارای پوش استپی می باشد . بیشتر نواحی غربی ، کوهستانی و اغلب پوشیده از جنگل های طبیعی و در نواحی شرقی استان اراضی مسطح ، دشت ها و فلات های نسبتا وسیعی وجود دارند . از مساحت استان 49.6 درصد معادل 1400 هزار هکتار مراتع ، 11.3 درصد معادل 320هزار هکتار جنگل و 39.1 درصد معادل 110 هزار هکتار اراضی زراعی به خود اختصاص داده است .

استان کردستان به لحاظ دارا بودن پتانسیل های خوب از جمله آب و خاک و معادن می تواند در زمینه تولیدات صنعتی رشد و توسعه یابد . استان دارای ذخایر قابل توجه مواد معدنی است و سنگ های تزئینی با تنوع فراوان در رنگ ، شاخص ترین ماده معدنی منطقه می باشد . در حال حاضر استان دارای 138 معدن فعال با بیش از 8.4 میلیون تن استخراج سالیانه و اشتغال زایی 1350 نفر می باشد . در حال حاضر توسط اسزمان زمین شناسی ، سه لکه طلا در استان شناسایی شده ، که یکی از معدان توسط شرکت خارجی در حال استخراج و بهره برداری است . سرمایه گذاری دولت با مشارکت بخش خصوصی در فعالیت های معدنی ، احداث صنایع مرتبط با معدن بخصوص در زمینه کانی های فلزی و غیر فلزی ، تربیت نیروی انسانی ماهر و تاکید بر اکتشافات تفصیلی در زمینه شناسایی کانسارهای فلزی و کانی های غیر فلزی از جمله سیاست های و خط مشی های اجرایی مشخص برای تحقق اهداف توسعه استان در بخش معادن می باشد . استان کردستان علی رغم ذخایر مواد معدنی و شرایط اقلیمی جزو استان های توسعه نیافته صنعتی است و صنعت استان در کل کشور رتبه 26 را دارا می باشد . در حال حاضر امکانات و مزیت های نسبی استان از قبیل آب و هوا ، گاز ، برق فراوانی نیروی کار ، رشد مراکز آموزش عالی استان ، ارائه خدمات زیر بنائی در شهرک های صنعتی و اعتبارات و تسهیلات به سرمایه گذاران نقش بسزایی د بهبود روند توسعه صنعتی استان ایفا می نماید .

کردها طی قرون متمادی با لباس محلی خود پیوند عاطفی، عقیدتی و سنتی شدیدی برقرار کرده‌اند و علاقه زیادی به حفظ و نگهداری لباس سنتی خود که نشانگر هویت فرهنگی آن‌هاست، دارند. به طوری که در ابتدای حکومت پهلوی در زمان زمامداری رضاخان هنگامی که مقرر شد تمام مردم ایران لباس واحدی بپوشند، کردان در مقابل این دستور مقاومت نشان داده، لباس خود را تغییر ندادند. البته در شهرهای بزرگ استان مانند سنندج، برخی از جوانان، لباس محلی را فقط در مراسم و جشن‌های خاص می‌پوشند و علاقه‌ای به استفاده از آن به طور معمول ندارند به همین دلیل در سنندج کمتر دیده می‌شود که فردی با لباس محلی در خیابان ظاهر شود اما در سایر شهرها مانند سقز، بانه و مریوان غالباً تمامی زنان و مردان با لباس محلی در شهر دیده می‌شوند. لباس و پوشاک کردان از تنوع و غنای فوق‌العاده‌ای برخوردار است که در زینت‌ها و رنگ‌های لباس به چشم می‌خورد. لباس کردی هرگز یک‌رنگ و تیره‌گون نیست بلکه همیشه با ترکیب رنگ‌های مختلف، چشم‌ها را به خود جلب می‌کند و انسان به این باور می‌رساند که تمام عناصر طبیعت و محیط پیرامون از جمله مرغزارهای سرسبز، گل‌های رنگارنگ، سپیدی برف‌ها، آسمان صاف و آبی، سیلاب‌های خروشان در این تنوع رنگ تأثیر مهمی داشته‌اند. لباس کردی همانند زبان کردی، دارای تنوع خاص در مناطق مختلف است. پوشاک زنان کرد: لباس بانوان از پیراهن بلندی تا روی پنجه پا که گاهی با پولک‌های رنگارنگ تزئین شده و روی آن یک نیم‌تنه به نام «سوخمه»، از پارچه زری یا مخمل پوشیده و بالای سوخمه گاهی پوششی به نام «کوا» که از پشت تا پایین پا کشیده شده و روی آن را نیم‌تنه‌ای به نام «سلته» می‌پوشند، تشکیل می‌شود. پوشیدن هر یک از این لباس‌ها بستگی به سلیقه ایشان دارد. شلوار بانوان کرد گشاد و از جنس حریر است. پارچه‌ای توری به عنوان روسری و پارچه دیگری به نام «شتونیه» یا «شال»، به طول 3 متر که روی ناحیه کمر بسته می‌شود، نیز جزو لباس زنان کرد است. در مناطقی از جمله منطقه اورامانات، زنان و دختران گیسوان خود را به شکل رشته‌های باریک می‌بافند و بر روی آن کلاه سکه‌دوزی شده می‌گذارند. در گذشته زنان کردستان به طور سنتی همراه با لباس محلی خود زیورآلات ساخت صنعتگران محلی را استفاده می‌کردند. جنس این زیورها عموماً از آلیاژهای برنج و ورشو بوده اما گاهی بعضی از قطعات آن‌ها از مس ساخته می‌شد. به دلیل هزینه بالای ساخت، سختی کار و مشکل رقابت با زیورآلات وارداتی، امروزه این اشیا کمتر از پیش ساخته می‌شوند اما هنوز می‌توان آن‌ها را در بازارهای قدیمی شهر سنندج و سایر شهرهای استان کردستان یافت. برخی از زنان کرد هنوز از چنین زیورآلاتی استفاده می‌کنند. پوشاک مردان کرد: لباس مردان شامل نیم‌تنه‌ای به نام چوخه و از جنس پشم یا کتان است و شلواری گشاد به‌نام رانک که مچ‌ پای آن تنگ است. شال مردان که به آن «پشت ون» یا «پشت ینه» نیز گفته می‌شود، 3 تا 10 متر طول دارد که در ناحیه کمر بر روی لباس بسته می‌شود. دستار یا «کلاقاه» نیز به عنوان کلاه کاربرد دارد. لباس دیگری نیز به‌نام مَلَکی رواج دارد که شامل نیم‌تنه‌ای بدون یقه است و از پایین تا بالا با دکمه بسته می‌شود. در کوه‌های کردستان جنوبی، مردان لباس گشادتری می‌پوشند که با نیاز بالا رفتن از کوه سازگارتر است. شلوار آن گشاد و کت کوتاه و از جنس نمد سفید است. یک دستار سفید و آبی با تصویر چشم پرنده نیز به دور سر می‌پیچیند و از کمربند رنگارنگ نیز استفاده می‌کنند. همچنین لباس مردانه کردی تابع مقتضیات محیط و شیوه زندگی است و در عین حال گاهی در آن تنوع‌های بسیار جالبی دیده می‌شود. لباس مردان عموماً تیره رنگ است. زینت مردان بیشتر ساعت جیبی با زنجیر آویزان در جلوی سینه و گاهی ساعت مچی است. با توجه به زمستان‌های سرد منطقه اغلب از پالتو استفاده می‌شود اما قشرهای غیرمرفه نمد ضخیمی به نام «پستک» می‌پوشند و چوپانان برای جلوگیری از سرما و حفاظت از سرما وباران، قبای نمدی دراز و بدون آستین دارند که دو زبانه کوچک به عنوان آستین‌های کاذب در امتداد شانه‌های آن قرار دارد.